Hoe écht is je waarneming?
We denken vaak dat we de wereld zien zoals die is. Je kijkt om je heen en denkt: dit is gewoon de realiteit. De stoel is bruin, de lucht is blauw, en die andere persoon is duidelijk chagrijnig. Maar wat als we niet zozeer de wereld zien zoals die is, maar zoals die aan ons verschijnt?
Immanuel Kant, een filosoof uit de 18e eeuw, stelde precies dat. Volgens hem krijgen we nooit toegang tot de wereld “zoals die op zichzelf is” (das Ding an sich), maar alleen tot hoe die zich aan ons voordoet, door onze eigen menselijke bril.
De bril van ons bewustzijn
Kant noemde dat de categorieën van het verstand en de vormen van de waarneming. Ruimte en tijd? Geen eigenschappen van de wereld zelf, maar manieren waarop ons brein orde aanbrengt in de chaos. Oorzaak en gevolg? Ook dat is iets wat wij toevoegen.
Je kunt het zien als een soort roze bril die we allemaal dragen, niet letterlijk roze natuurlijk, maar figuurlijk: een bril die alles filtert, structureert en betekenis geeft. Alleen: je kunt hem nooit afzetten. En dus zie je nooit de wereld “puur”, zonder interpretatie.
Waarom dit een fascinerend thema is tijdens een psilosofische sessie
Tijdens een psilocybine-ervaring vervaagt die bril soms. Mensen ervaren tijd als vloeibaar, objecten lijken te ademen, grenzen tussen binnen en buiten vervagen. De filters die normaal automatisch actief zijn, lijken even minder strak afgesteld.
Juist daarom is Kant zo’n interessante denker om erbij te halen tijdens een sessie. Niet om er een college van te maken, maar om samen te onderzoeken:
Wat neem ik waar, en hoe weet ik of dat ‘waar’ is?
Hoe geef ik betekenis aan wat ik zie, voel of denk?
Wat blijft er over als ik mijn gebruikelijke filters even loslaat?
Het opent de deur naar verwondering – en ook naar mildheid. Want als iedereen met zijn eigen bril rondloopt, is het misschien niet zo vreemd dat we elkaar soms verkeerd begrijpen.
Oefening: De bril herkennen
Je hoeft geen truffels te nemen om dit zelf te onderzoeken. Probeer eens het volgende:
Kies een alledaags voorwerp in je huis – een mok, je telefoon, een boek.
Stel je voor dat je het voor het eerst ziet. Wat zie je echt? Vorm, kleur, textuur. Wat denk je erbij? Gebruik, herinnering, waarde.
Schrijf op wat je ervaart. Wat is puur zintuiglijk? Wat komt uit je geheugen, je verwachtingen, je interpretatie?
Sta stil bij de bril. Wat zegt dit over hoe jij naar de wereld kijkt? En: wat als iemand anders een heel andere ‘leeshouding’ heeft bij hetzelfde object?
Deze oefening helpt je om het onderscheid te voelen tussen de wereld zoals je die waarneemt, en de wereld zoals je die denkt te kennen. En dat is precies waar Kant je bewust van wilde maken.
Wil je dit soort vragen verder verkennen in een veilige, begeleide setting? Dan is een psilosofische sessie een bijzondere manier om die bril even op te tillen, en misschien een glimp op te vangen van wat daaronder ligt.